გაგრა. აფხაზეთი, 1963 წელი.
ფოტოს ავტორი ივანე დვალი.
გაგრა – შავიზღვისპირა კლიმატური და ბალნეოლოგიური კურორტი საქართველოში, აფხაზეთის ავტონომიურ რესპუბლიკაში. მდებარეობს გაგრის ქედის სამხრეთ კალთაზე, გაგრის უბის ვიწრო სანაპირო ზოლში. ჰავა – ზღვის ნოტიო, სუბტროპიკული.
ფეოდალურ ხანაში გაგრა საქართველოს ერთ-ერთი ნავსადგური და სავაჭრო ცენტრი იყო. სახელი „გაგრა“ პირველად რუკაზე 1308 წელს იტალიელი პიეტრო ვისკონტის რუკაზე გამოჩნდა. რუკა ამჟამად ვენეციის სან-მარკოს ბიბლიოთეკაში ინახება.
გაგრა ქალაქად 1933 წელს გამოცხადდა. აშენდა მეტეოროლოგიური სადგური. დაიწყო სანატორიუმების აგება, ქუჩების კეთილმოწყობა. გაგრაში მოქმედებდა 11 სანატორიუმი, 7 პანსიონატი, 8 დასასვენებელი სახლი, 3 დასასვენებელი ბაზა, 2 სპორტული ბაზა და 1 კემპინგი.
ამჟამად რუსეთის მიერ ოკუპირებულ ტერიტორიაზეა.
Gagra. Apkhazeti, 1963.
Photo by Ivane Dvali.
Gagra - Black Sea Climate and Balneological Resort in Georgia, Autonomous Republic of Apkhazeti. Located on the southern slope of the Gagra Range, on the narrow coastline of the Gagra bay. Climate - humid, subtropical.
During the feudal era, Gagra was one of the ports and a trading center of Georgia. The name "Gagra" appeared on the map, compiled by the Italian Pietro Visconti, in 1308 for the first time. The map is currently preserved in the San Marco Library in Venice.
Gagra was declared as a city in 1933. A meteorological station was built. Construction of sanatoriums and improvement of streets began. There were 11 sanatoriums, 7 boarding houses, 8 rest houses, 3 recreation bases, 2 sports bases and 1 campsite in Gagra.
Currently on Russian-occupied territory.
მარცხნივ: პანსიონატი „საქართველო“ გაგრაში. აფხაზეთი, 1961 წელი. უცნობი ავტორი.
მარჯვნივ: სანატორიუმი „უკრაინა“ გაგრაში, სამკურნალო აბაზანის პროცედურა. აფხაზეთი, 1950 წელი.
ფოტოს ავტორი გიორგი რაზმაძე.
On the left: The boarding house “Sakartvelo” in Gagra. Apkhazeti, 1961. Unknown photographer.
On the right: The Sanatorium “Ukraina” in Gagra, healing bath procedure. Apkhazeti, 1950.
Photo by Giorgi Razmadze.
ზედა: სანატორიუმ „ჟოეკვარას“ დამსვენებლები.
ქვედა: სანატორიუმ „ჩელუსკინის“ დამსვენებლები.
გაგრა, 1950 წელი.
უცნობი ავტორი.
Top: The vacationers of the Sanatorium “Zhoekvara”.
Bottom: The vacationers of the Sanatorium “Chelyuskin”.
Gagra, 1950.
Unknown photographer.
ლესელიძის ბავშვთა სანატორიუმი, აფხაზეთი.
უთარიღო.
The Leselidze Children's Sanatorium, Apkhazeti.
Without date.
სანატორიუმი „ნეფტიანიკი“. გაგრა, 1955 წელი.
The Sanatorium “Neftyanik”. Gagra, 1955.
ზღვის სანაპიროს ხედი და დასასვენებელი სახლი.
ბიჭვინთა, აფხაზეთი, 1970-71 წლები.
ბიჭვინთა — შავიზღვისპირა კლიმატური კურორტი საქართველოში, აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის გაგრის მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე. მდებარეობს მდინარე ბზიფის მარცხენა ნაპირზე, იმავე სახელწოდების კონცხზე. ბიჭვინთას აქვს საუკეთესო ქვიშიანი პლაჟი. ჰავა — ზღვის, ნოტიო, რბილი.
პირველად მოხსენიებულია სტრაბონის „გეოგრაფიაში“, როგორც „დიდი პიტიუნი“. ბიჭვინთა ქრისტიანობის ერთ-ერთი უძველესი და ძლიერი ცენტრი იყო. IV საუკუნის I მეოთხედში იქ საეპისკოპოსო კათედრა ყოფილა. ვახუშტი ბატონიშვილის ნაშრომში „აღწერა სამეფოსა საქართველოსა“ (1745 წელი) ვკითხულობთ: „...დასავლით არს ბიჭვინთას ეკლესია დიდი, დიდშენი, კეთილ ფრიად, გუნბათიანი, ზღვის კიდესა ზედა. ეს აღაშენა იუსტინიანე კეისარმან შემოკობითა დიდითა. პირველ იყო საეპისკოპოზო. ჟამსა აფხაზთა მეფეთათა იქმნა საკათალიკოზოდ, და აწ არს საყდარი აფხაზთა კათალიკოზისა“.
ამჟამად რუსეთის მიერ ოკუპირებულ ტერიტორიაზეა.
View of the beach and a rest house.
Bichvinta, Apkhazeti, 1970-71.
Bichvinta - Black Sea Climate resort in Georgia, Gagra Municipality, Autonomous Republic of Apkhazeti. Located on the left bank of the river Bzipi, on the cape of the same name. Bichvinta has the best sandy beach. Climate - sea, humid, soft.
It is first mentioned in Strabo's Geography as the "Great Pytiun." Bichvinta was one of the oldest and most powerful centers of Christianity. In the first quarter of the 4th century there was an episcopal cathedral here. It is mentioned in Vakhushti Batonishvili’s work “The Description of the Georgian Kingdom” (1745).
Currently on the Russian-occupied territory.
კურორტი ლიძავა, დამსვენებლები ფიჭვის ჭალაში. ბიჭვინთა, 1963 წელი.
ფოტოს ავტორი ივანე დვალი.
Resort Lidzava, vacationers in the pine grove. Bichvinta, 1963.
Photo by Ivane Dvali.
სანატორიუმი „მშენებელი“. გუდაუთა, აფხაზეთი, 1961 წელი.
გუდაუთა — შავიზღვისპირა კურორტი საქართველოში, აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის გუდაუთის რაიონის ადმინისტრაციული ცენტრი. მდებარეობს შავიზღვისპირა დაბლობზე, მდინარე გუდოუს შესართავთან. ჰავა – ზღვის ნოტიო სუბტროპიკული. გუდაუთის რაიონში მოქმედებდა 5 სანატორიუმი, 3 ტურისტული ბაზა, 3 დასასვენებელი ბაზა, 3 დასასვენებელი სახლი, 3 პანსიონატი.
ამჟამად რუსეთის მიერ ოკუპირებულ ტერიტორიაზეა.
The Sanatorium “Mshenebeli”. Gudauta, Apkhazeti, 1961.
Gudauta - Black Sea resort in Georgia, the administrative center of Gudauta district of the Autonomous Republic of Apkhazeti. Located on the Black Sea coast, at the confluence of the Gudou River. Climate is humid subtropical. 5 sanatoriums, 3 tourist bases, 3 rest bases, 3 rest houses, 3 boarding houses were operated in Gudauta district.
Currently on the Russian-occupied territory.
მდინარე ბზიფის ხეობა, გზა რიწის ტბისკენ. აფხაზეთი, 1950-იანი წლები.
Valley of Bzipi River, road to Lake Ritsa. Apkhazeti, 1950s.
დათოვლილი რიწა, აფხაზეთი, 1976 წელი.
Ritsa covered with snow. Apkhazeti, 1967.
დამსვენებლები ჩანჩქერთან. ახალი ათონი, აფხაზეთი, 1950 წელი.
ახალი ათონი — შავიზღვისპირა კლიმატური კურორტი საქართველოში, აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის გუდაუთის მუნიციპალიტეტში. მდებარეობს კოლხეთის დაბლობზე, ზღვის დონიდან 50 მეტრის სიმაღლეზე. ჰავა – ზომიერად ნოტიო სუბტროპიკული. ახალ ათონში მოქმედებდა 1 სანატორიუმი, 1 დასასვენებელი სახლი, 1 პანსიონატი და 3 ტურისტული ბაზა
ახლანდელი ახალი ათონის ტერიტორიაზე მდებარეობდა ფეოდალური ხანის ციხე-ქალაქი ანაკოფია. ვახუშტი ბატონიშვილის ნაშრომში „აღწერა სამეფოსა საქართველოსა“ (1745 წელი) ვკითხულობთ: „ცხომის დასავლით არს ანაკოფია და მდინარე მისი მცირე, გამომდინარე კავკასისა და მომრთველი ზღვისა ეგრეთვე ჩდილოდამ. ამ მდინარის აღმოსავლით და ზღვის კიდეზედ არს ქალაქი ანაკოფია. ესე აღაშენეს ბერძენთა. აქავ ერეკლეოს კეისარმან დასვა ერისთავი აფხაზთა, ეგრისის მდინარის დასავლეთისა ზღვადამდე. იყო ქალაქი კეთილი, შვენიერი, ძღვასა ზედა წაშენებული, და შემდგომად ბაგრატიონთაგან უმეტეს განდიდებული, რომლისა ზღვასა შინა სვეტნი ორმოცამდე დღესაც ჩანან. არამედ აწ ოხერ არს. და საზღვარი ოდიშისა და აფხაზეთისა, ამ ანაკოფიის აღმოსავლით ზღვიდამ მთამდე, შეავლო ზღუდე დიდი ლევან დადიანმან, აფხაზთა გამოუსვლელობისათვის. გარნა აწ უქმად არს“.
ამჟამად რუსეთის მიერ ოკუპირებულ ტერიტორიაზეა.
Vacationers at the waterfall. Akhali Atoni, Apkhazeti, 1950.
Akhali Atoni - Black Sea Climate Resort in Georgia, Gudauta Municipality, Autonomous Republic of Apkhazeti. Located in the Kolkheti lowlands, 50 meters above sea level. The climate is moderately humid, subtropical. 1 sanatorium, 1 rest house, 1 boarding house and 3 tourist bases were operating in Akhali Atoni.
The feudal city of Anakopia was located on the territory of the present-day Akhali Atoni. It is mentioned in Vakhushti Batonishvili’s work “The Description of the Georgian Kingdom” (1745).
Currently on the Russian-occupied territory.
სანატორიუმი „აფხაზეთი. ახალი ათონი, 1951 წელი.
The Sanatorium “Apkhazeti”. Akhali Atoni, 1951.
სოხუმის პორტი. აფხაზეთი, 1981 წელი.
ფოტოს ავტორი ირაკლი ჭოხონელიძე.
სოხუმი — შავიზღვისპირა კურორტი საქართველოში, აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის დედაქალაქი. მდებარეობს მდინარეების – გუმისთისა და კელასურის – ქვემო დინებათა შორის მოქცეულ დაბლობ-ვაკეზე. ჰავა – ზომიერად ნოტიო სუბტროპიკული.
ისტორიულ წყაროებში სოხუმი იხსენიება ძვ.წ.-ის VI საუკუნიდან, სახელით დიოსკურია. ქალაქი კოლხეთის სამეფოს მნიშვნელოვანი კულტურული და სავაჭრო-ეკონომიკური ცენტრი იყო. VIII საუკუნიდან ეწოდა ცხუმი. შედიოდა ჯერ ცხუმის, შემდეგ კი – სამეგრელოს საერისთავოში. ვახუშტი ბატონიშვილის ნაშრომში „აღწერა სამეფოსა საქართველოსა“ (1745 წელი) ვკითხულობთ: „კოდორის დასავლეთად დის მდინარე ცხომისა, გამომდინარე კავკასისა, და მოერთვის ზღვას ჩდილოდამ. ამ წყალზედ, მთაში, არს ცხომი, და ისახელების მდინარე ესე ამისგან. იყო ცხომი ქალაქ და საერისთო, და აწ დაბა“. აღნიშნულია ფრანგი კარტოგრაფის გილიომ დელილის 1723 წლის კასპიის ზღვის მიმდებარე ქვეყნების რუკაზე – Port de Sahoum.
1991 წლიდან სოხუმი დამოუკიდებელი საქართველოს შემადგენლობაში შემავალი აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის დედაქალაქია. ამჟამად რუსეთის მიერ ოკუპირებულ ტერიტორიაზეა.
The Sokhumi Port. Apkhazeti, 1981.
Photo by Irakli Chokhonelidze.
Sokhumi - Black Sea resort in Georgia, the capital of the Autonomous Republic of Apkhazeti. Located on the lowlands between the rivers – Gumista and Kelasuri. The climate is moderately humid subtropical.
According to the historical sources, Sokhumi is mentioned in the 6th century BC, with the name Dioskuria. The city was an important cultural and trade center of the Kingdom of Colchis. From the 8th century it was called Tskhumi. It was included first in Tskhumi and then in Samegrelo Saeristavo. Tskhumi is mentioned in Vakhushti Batonishvili’s work “The Description of the Georgian Kingdom” (1745). And is also marked out as Port de Sahoum, on the Map of the Nearby Countries of the Caspian Sea, compiled by the French cartographer Guillaume Delisle in 1723.
Since 1991, Sokhumi has been the capital of the Autonomous Republic of Apkhazeti, which is part of the independent Georgia. Currently on the Russian-occupied territory.
სოხუმი. აფხაზეთი, 1971 წელი.
ფოტოს ავტორი პორტერი.
Sokhumi. Apkhazeti, 1971.
Photo by Porter.
მარცხენა: სანატორიუმი „ღალიძგა“. მთიანი კურორტი ტყვარჩელში. აფხაზეთი, 1961 წელი.
მარჯვენა: ლენინის სახელობის სანატორიუმი. გულრიფში, 1967 წელი.
გულრიფში — შავიზღვისპირა კლიმატური კურორტი და დაბა საქართველოში, აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის გულრიფშის მუნიციპალიტეტში. ჰავა — ზღვის ნოტიო სუბტროპიკული. დაბის სტატუსი მიენიჭა 1975 წელს.
ამჟამად რუსეთის მიერ ოკუპირებულ ტერიტორიაზეა.
On the left: The Sanatorium “Laghidzga”, mountain resort in Tkvarcheli. Apkhazeti, 1961.
On the right: The Lenin Sanatorium. Gulripshi, 1967.
Gulripshi - Black Sea climate resort and small town in Georgia, Gulripshi municipality of the Autonomous Republic of Apkhazeti. The climate is humid subtropical. It was granted the status of a small town in 1975.
Currently on the Russian-occupied territory.
სანატორიუმი „ღალიძგა“, მთიანი კურორტი ტყვარჩელში. აფხაზეთი, 1957 წელი.
ტყვარჩელი — ბალნეოლოგიური კურორტი საქართველოში, აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის ოჩამჩირის მუნიციპალიტეტში. მდებარეობს მდინარე ღალიძგაზე. ქალაქის ძირითადი ინდუსტრიებია ქვანახშირის მოპოვება, სამშენებლო მასალების და სხვა საწარმოები.
ამჟამად რუსეთის მიერ ოკუპირებულ ტერიტორიაზეა.
The Sanatorium “Laghidzga”, mountain resort in Tkvarcheli. Apkhazeti, 1957.
Tkvarcheli - balneological resort in Georgia, Ochamchire municipality of the Autonomous Republic of Apkhazeti. Located on the river Laghidzga. The main industries of the city are coal mining, construction materials and other enterprises.
Currently on the Russian-occupied territory.
ტურისტული ბაზა მესტიაში. სვანეთი, 1977 წელი.
ფოტოს ავტორი ვალერი სოკოლოვი.
მესტია — მესტიის მუნიციპალიტეტის ადმინისტრაციული ცენტრი. მდებარეობს მესტიის ქვაბულში, მდინარეების – მესტიაჭალისა და მულხრის ნაპირებზე, ზღვის დონიდან 1500 მეტრის სიმაღლეზე. მესტიის მაღალმთიან რაიონში 200-მდე მყინვარია, მათ შორისაა საქართველოს უმაღლესი მწვერვალი შხარა.
1968 წელს მიენიჭა დაბის სტატუსი. 1971 წელს შემუშავდა მესტიის გენერალური გეგმა. 1977 წელს აშენდა კინოთეატრი, ტურისტურლი ბაზა, სასტუმრო „უშბა“. 2010 წლის 24 დეკემბერს გაიხსნა აეროპორტი. აქ ფუნქციონირებს სამთო-სათხილამურო კურორტები – ჰაწვალი და თეთნულდი.
Tourist base in Mestia. Svaneti, 1977.
Photo by Valeri Sokolov.
Mestia - the administrative center of Mestia Municipality. It is located in the Mestia Cave, on the banks of the rivers – Mestiachala and Mulkhra, at an altitude of 1500 meters above the sea level. There are about 200 glaciers in the highland region of Mestia, including the highest peak in Georgia, Shkhara.
In 1968 it was granted the status of a borough. In 1971 the general plan of Mestia was developed. In 1977 a cinema, a tourist base, a hotel "Ushba" were built. The airport was opened on December 24, 2010. There are ski resorts - Hatsvali and Tetnuldi.
ტურისტები მდინარე ენგურზე. სვანეთი, 1969 წელი.
ფოტოს ავტორი ვ. მორგულოვი.
Tourists on the river Enguri. Svaneti, 1969.
Photo by V. Morgulov.
სანატორიუმი „კოლხიდა“. მენჯი, სენაკის მუნიციპალიტეტი, 1962 წელი.
მენჯი — ბალნეოლოგიური კურორტი სენაკის მუნიციპალიტეტში. მდებარეობს მდინარე ცივის ხეობაში, ზღვის დონიდან 29 მეტრის სიმაღლეზე. ცნობილია გოგირდწყალბადიანი ქლორიდულ-ნატრიუმიანი მინერალური წყლით. იქ მოქმედებდა 800-საწოლიანი სანატორიუმი, სანატორიუმის ტიპის რკინიგზის საავადმყოფო, საკურორტო პოლიკლინიკა.
The Sanatorium “Kolkhida”. Menji, Senaki Municipality, 1962.
Menji - balneological resort in Senaki municipality. Located in the gorge of the river Tsivi, at an altitude of 29 meters above sea level. It is famous for its hydrogen sulfide chloride-sodium mineral water. 800-bed sanatorium, a sanatorium-type railway hospital, and a resort polyclinic was operating here.
ბალნეოლოგიური კურორტი. ცაიში, ზუგდიდის მუნიციპალიტეტი, 1964 წელი.
ცაიში — სოფელი, ბალნეოლოგიური კურორტი ზუგდიდის მუნიციპალიტეტში. მდებარეობს ოდიშის დაბლობზე, მდინარე ჯუმის სანაპიროზე, ზღვის დონიდან 50 მეტრის სიმაღლეზე. სოფელი ცაიში ცნობილია ჰიპერთერმული და ჰიპოთერმული მინერალური წყლებით. დღეისთვის გამოკვლეულია ცაიშის 18 მინერალური წყარო. ბალნეოლოგიურმა კურორტმა ფუნქციონირება 1964 წელს დაიწყო.
ვახუშტი ბატონიშვილის ნაშრომში „აღწერა სამეფოსა საქართველოსა“ (1745 წელი) მოხსენიებულია ჩაისის სახელით.
ცაიში — სოფელი, ბალნეოლოგიური კურორტი ზუგდიდის მუნიციპალიტეტში. მდებარეობს ოდიშის დაბლობზე, მდინარე ჯუმის სანაპიროზე, ზღვის დონიდან 50 მეტრის სიმაღლეზე. სოფელი ცაიში ცნობილია ჰიპერთერმული და ჰიპოთერმული მინერალური წყლებით. დღესდღეობით გამოკვლეულია ცაიშის 18 მინერალური წყარო. ბალნეოლოგიურმა კურორტმა ფუნქციონირება 1964 წელს დაიწყო.
ვახუშტი ბატონიშვილის ნაშრომში „აღწერა სამეფოსა საქართველოსა“ (1745 წელი) მოხსენიებულია ჩაისის სახელით.
The balneological resort. Tsaishi, Zugdidi Municipality, 1964.
Tsaishi - village, balneological resort in Zugdidi municipality. Located on the Odisha lowland, on the banks of the Jumi River, at an altitude of 50 meters above the sea level. The village of Tsaishi is famous for its hyperthermic and hypothermic mineral waters. 18 mineral springs of Tsaishi have been explored up-to-date. The balneological resort was opened in 1964.
It is mentioned in Vakhushti Batonishvili’s work “The Description of the Georgian Kingdom” (1745) with the name of Chaisi.
დასასვენებელი კოტეჯები, ლებარდე, მარტვილის მუნიციპალიტეტი, 1963 წელი.
ლებარდე — მთის კლიმატურ-ბალნეოლოგიური კურორტი მარტვილის მუნიციპალიტეტში. მდებარეობს ეგრისის ქედზე, ზღვის დონიდან 1600 მეტრის სიმაღლეზე. ცნობილია უნიკალური მჟავე წყლებით. ლებარდეში პირველი საკურორტო სეზონი 1922 წელს გაიხსნა. ლებარდე, როგორც სააგარაკო კურორტი, პოპულარული გასული საუკუნის 60-იანი წლებიდან გახდა.
Holiday cottages, Lebarde, Martvili Municipality, 1963.
Lebarde – mountain climatic-balneological resort in Martvili municipality. Located on the Egrisi ridge, at an altitude of 1600 meters above sea level. It is famous for its unique sour waters. The first resort season in Lebarde was opened in 1922. Lebarde has become a popular resort since the 1960s.
ქობულეთის ბავშვთა სანატორიუმის დამსვენებლები და ციხისძირის ლიმონარიუმი. აჭარა, 1964 წელი.
ქობულეთი — შავიზღვისპირა კურორტი აჭარის ავტონომიურ რესპუბლიკაში, ქობულეთის მუნიციპალიტეტის ადმინისტრაციული ცენტრი. მდებარეობს ქობულეთის დაბლობზე, ზღვის დონიდან 5 მეტრის სიმაღლეზე.
XIII საუკუნემდე ქობულეთი ეკუთვნოდა ქობულიძეების საგვარეულოს. აქედან უნდა მომდინარეობდეს მისი სახელწოდება. ვახუშტი ბატონიშვილის ნაშრომში „აღწერა სამეფოსა საქართველოსა“ (1745 წელი) ვკითხულობთ: „კვალად ალამბრისა და აჭვის სამხრით დის მდინარე ქობულეთისა. გამოსდის ხინო აჭარის მთასა, მოდის დასავლით, მიერთვის ზღვასა ეგრეთვე. ზღვის პირს ამ წყალზედ არს ქობულეთი, მცირე ქალაქსავით და ნავსადგური ფრიად კეთილი“.
აღნიშნულია ფრანგი კარტოგრაფის გილიომ დელილის 1723 წლის კასპიის ზღვის მიმდებარე ქვეყნების რუკაზე - Port de Copolet.
The vacationers of the Kobuleti Children's Sanatorium and the Tsikhisdziri Limonarium. Adjara, 1964.
Kobuleti - Black Sea resort in the Autonomous Republic of Adjara, Administrative Center of Kobuleti Municipality. Located on the Kobuleti lowlands, at an altitude of 5 meters above sea level.
Until the 13th century, Kobuleti belonged to the Kobulidze family. Hence its name. Kobuleti is mentioned in Vakhushti Batonishvili’s work “The Description of the Georgian Kingdom” (1745). And is also marked out as Port de Copolet, on the Map of the Nearby Countries of the Caspian Sea, compiled by the French cartographer Guillaume Delisle in 1723.
მარცხენა: ციხისძირის სანატორიუმი.
მარჯვენა: მახინჯაურის სანატორიუმი.
აჭარა, 1957 წელი.
ციხისძირი — სოფელი ქობულეთის მუნიციპალიტეტში. მდებარეობს შავი ზღვის სანაპიროზე, ზღვის დონიდან 440 მეტრის სიმაღლეზე. ჰავა –ზღვისა და მთის ჰაერის ნაზავი.
ციხისძირის ტერიტორია უძველესი დროიდან იყო დასახლებული. ის იყო დასავლეთ საქართველოს, კერძოდ, ეგრისის სამეფოს, ისტორიული ციხე-ქალაქი, რომელიც ჯერ კიდევ VI საუკუნეში, ბიზანტიის იმპერატორ იუსტინიანეს ბრძანებით აშენდა და პეტრა ეწოდა. ციხის ნანგრევები დღემდეა შემორჩენილი.
On the left: The Tsikhisdziri Sanatorium.
On the right: The Makhinjauri Sanatorium.
Adjara, 1957.
Tsikhisdziri - village in Kobuleti municipality. Located on the Black Sea coast, at an altitude of 440 meters above the sea level. Climate - a mixture of sea and mountain air.
Tsikhisdziri area has been inhabited since ancient times. It was a historic castle-town in western Georgia, particularly in the Kingdom of Egrisi, which was built in the 6th century by the order of the Byzantine Emperor Justinian and was called Petra. The ruins of the castle are still standing.
ბაიდარებით ნავებით სეირნობა შავ ზღვაზე. ბათუმი, აჭარა, 1966 წელი.
ბათუმი — ქალაქი აჭარის ავტონომიურ რესპუბლიკაში. გაშენებულია ღრმა, კარგად დაცული ბუნებრივი ნავსაყუდლის – ბათუმის ყურის – ნაპირას; ძირითადი ნაწილი სამხრეთიდან ეკვრის ყურეს და გაშენებულია კახაბრის ვაკის ჩრდილოეთ მონაკვეთზე, მდებარეობს ზღვის დონიდან 5 მეტრის სიმაღლეზე. ჰავა – ზღვის ნოტიო სუბტროპიკული.
ბათომის სახელით მოხსენიებულია ვახუშტი ბატონიშვილის ნაშრომში „აღწერა სამეფოსა საქართველოსა“ (1745 წელი): „ზღვის შესართავზედ და ჭოროხის ჩრდილოთ კიდურზედ არს ბათომი, მცირე ქალაქი და ციხე კარგი. აწ უპყრავთ ოსმალთა“. აღნიშნულია ფრანგი კარტოგრაფის გილიომ დელილის 1723 წლის კასპიის ზღვის მიმდებარე ქვეყნების რუკაზე - Batoum.
Boating on the Black Sea. Batumi, Adjara, 1966.
Batumi – city in the Autonomous Republic of Adjara. Built up on the shores of the Batumi bay, a deep, well-preserved natural harbor; the main part is bounded on the south by the gulf and is built up on the northern part of the Kakhabri plain, at an altitude of 5 meters above sea level. The climate is humid subtropical.
It is mentioned in Vakhushti Batonishvili’s work “The Description of the Georgian Kingdom” (1745) with the name of Batom. And is also marked out as Batoum, on the Map of the Nearby Countries of the Caspian Sea, compiled by the French cartographer Guillaume Delisle in 1723.
პალმების ხეივანი მახინჯაურში. აჭარა, 1950-იანი წლები.
Palm-tree Alley in Makhinjauri. Adjara, 1950.
ბეშუმი, აჭარა, 2000 წელი.
ფოტოს ავტორი ს. ბაროიანი.
ბეშუმი - მთის კლიმატური კურორტი აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის ხულოს მუნიციპალიტეტში. მდებარეობს არსიანის ქედზე, ზღვის დონიდან 1850-1900 მეტრის სიმაღლეზე. მდიდარია წიწვიანი ტყეებით.
Beshumi, Khulo municipality. Adjara, 2000.
Photo by S. Baroyan.
Beshumi - mountain climatic resort in Khulo municipality of the Autonomous Republic of Adjara. Located on the Arsian range, at an altitude of 1850-1900 meters above the sea level. It is rich in coniferous forests.
სანატორიუმი კვერეთში, საჩხერის მუნიციპალიტეტი, 1962 წელი.
კვერეთი — დაბალმთიანი ბალნეოკლიმატური კურორტი საჩხერის მუნიციპალიტეტში. მდებარეობს რაჭის ქედის ფერდობზე, მდინარე ჩიხურას ხეობაში, ზღვის დონიდან 570 მეტრის სიმაღლეზე. ცნობილია დაბალი მინერალიზაციის წყლით. იქ იყო სააბაზანო, დასასვენებელიტყიბ სახლები/კოტეჯები.
Sanatoriums in Kvereti. Sachkhere Municipality, 1962.
Kvereti – lowland balneoclimatic resort in Sachkhere municipality. It is located on the slope of Racha ridge, in the gorge of the river Chikhura, at an altitude of 570 meters above the sea level. It is famous for its low mineralization water. Here were the bathrooms, rest houses/cottages.
სამკურნალო ფიზკულტურა წყალში, წყარო N 6. წყალტუბო, 1969 წელი.
ფოტოს ავტორი ნ. გრანოვსკი.
წყალტუბო – ბალნეოლოგიური კურორტი წყალტუბოს მუნიციპალიტეტში. მდებარეობს მდინარე წყალტუბოსწყლის ნაპირზე, ზღვის დონიდან 120 მეტრის სიმაღლეზე. ცნობილია თერმული აზოტოვან-როდონიანი სამკურნალო წყლით.
კურორტის გაშენება 1926 წელს დაიწყო. 1931-32 წლებში ფართოდ გაიშალა კომპლექსური სამეცნიერო-კვლევითი და ჰიდროგეოლოგიური სამუშაო, დაიწყო კურორტის ხელახალი განვითარება. განაშენიანების პირველი პროექტი 1936 წელს შეადგინა არქიტექტორმა ნ. სევეროვმა. სხვადასხვა დროს გაშენდა 19 სანატორიუმი და პანსიონატი, 9 სააბაზანო, საკურორტო პარკი, კურორტოლოგიისა და ფიზიოთერაპიის სამეცნიერო-კვლევითი ინსტიტუტის ფილიალი. ნაგებობათა შორის აღსანიშნავია სანატორიუმები: „მეგობრობა“ (1937-40 წწ., არქიტექტორი ლენტოვსკი), „თბილისი“ (1951 წ., არქიტექტორი ვ. ოლტარჟევსკი, ბ. სობოლევსკი), „იმერეთი“ (1961 წ., არქიტექტორი ვ. ალექსი-მესხიშვილი, ლ. ჯანელიძე), „შახტიორი” (1952 წ., არქიტექტორი გ. მ. ხიმშიაშვილი და გ. ვ. მელეგი), „მეტალურგი” (1957 წ., არქიტექტორი ვ. ა. კედია და ნ. ს. სოლოვიოვა) და სს „ბალნეოსერვისის” №6 წყაროს შენობა (1951 წ., არქიტექტორი მ. ვ. ტარასოვა და გ. მ. ხიმშიაშვილი), რომელიც სპეციალურად სტალინისთვის აიგო.
Healing physical education in water, Bathhouse N 6. Tskaltubo, 1969.
Photo by N. Granovsky.
Tskaltubo - balneological resort in Tskaltubo municipality. It is located on the bank of the river Tskaltubostskali, at an altitude of 120 meters above the sea level. It is famous for its thermal nitrogen rhododendron healing water.
The building up of the resort began in 1926. In 1931-32 the complex scientific-research and hydrogeological works were widely spread, the redevelopment of the resort began. The first construction project was carried out in 1936 by architect N. By Severov. 19 sanatoriums and boarding houses, 9 bathhouses, a resort park, a branch of the Scientific Research Institute of Resortology and Physiotherapy were constructed at different times. Among the buildings are the following sanatoriums: "Megobroba" (1937-40, architect Lentovsky), "Tbilisi" (1951, architect V. Oltarzhevsky, B. Sobolevsky), "Imereti" (1961, architect V. Aleksi-Meskhishvili, L. Janelidze), "Shakhtiori" (1952, architect G. M. Khimshiashvili and G. V. Melegi), "Metalurgi" (1957, architect V. A. Kedia and N. S. Soloviova), and the building of the 6th spring of JSC "Balneoservisi" (1951, architect M. V. Tarasova and G. M. Khimshiashvili), which was built specially for Stalin.
მარცხენა: სანატორიუმი „შახტიორი“. წყალტუბო, 1963 წელი.
ფოტოს ავტორი ვ. შუსტოვი.
მარჯვენა: სანატორიუმი „შახტიორი“. წყალტუბო, 1956 წელი.
On the left: The Sanatorium “Shakhtiori”. Tskaltubo, 1963.
Photo by V. Shustov.
On the right: The view of the Sanatorium “Shakhtiori”. Tskaltubo, 1956.
სანატორიუმ „შახტიორის“ ლაბორატორია. წყალტუბი, 1951 წელი.
The laboratory of the Sanatorium “Shakhtiori”. Tskaltubo, 1951.
სანატორიუმი „თბილისი“. წყალტუბო, 1960 წელი.
ფოტოს ავტორი პ. ლუცენკო.
The Sanatorium “Tbilisi”. Tskaltubo, 1960.
Photo by P. Lutsenko.
ზედა ფოტოები: სანატორიუმი “შახტიორი“, ცენტრალური შესასვლელი და სასადილო. წყალტუბო, 1953 წელი.
ფოტოს ავტორი ნ. გრანოვსკი.
ქვედა ფოტოები: სასტუმრო ოთახი სანატორიუმში (1953 წელი) და სანატორიუმი N2 (1939 წელი), წყალტუბო.
Top photos: The Sanatorium “Shakhtiori”, the main entrance and the Sanatorium dining room. Tskaltubo, 1953.
Photos by N. Granovsky.
Bottom photos: The guest room in the Sanatorium (1953) and the Sanatorium N2 (1939), Tskaltubo.
ზედა: სულორის 100-საწოლიანი პანსიონატი. ვანის მუნიციპალიტეტი, უთარიღო.
ქვედა: ტუბერკულოზის სამკურნალო სანატორიუმი კურორტ ცხრაჯვარში.
ტყიბული, 1960-იანი წლები.
სულორი – კლიმატურ-ბალნეოლოგიური კურორტი ვანის მუნიციპალიტეტში. მდებარეობს კოლხეთის დაბლობის სამხრეთ-აღმოსავლეთ ნაწილში, მდინარე სულორის ნაპირზე, ზღვის დონიდან 180-200 მეტრის სიმაღლეზე. ცნობილია დაბალი მინერალიზაციის სუსტი სულფიდური, სულფატურ-ჰიდროკარბონატული ნატრიუმიანი მინერალური წყლით (ტემპერატურა 35 °C).
ტყიბული — ადმინისტრაციული ცენტრი ტყიბულის მუნიციპალიტეტში.
მდებარეობს ნაქერალას ქედის სამხრეთით, ოკრიბის ქვაბულში, ზღვის დონიდან 600-800 მეტრის სიმაღლეზე. ვახუშტი ბატონიშვილის ნაშრომში „აღწერა სამეფოსა საქართველოსა“ (1745 წელი) მოხსენიებულია ტყირბულის სახელით.
Sulori – climate-balneological resort in Vani municipality. It is located in the south-eastern part of the Kolkheti lowlands, on the banks of the Sulori River, at an altitude of 180-200 meters above the sea level. It is famous for low mineralization weak sulfide, sulfate-hydrocarbonate sodium mineral water (temperature 35 ° C).
Tkibuli - administrative center in Tkibuli municipality. It is located in the south of the Nakerala range, in the Okriba basin, at an altitude of 600-800 meters above the sea level. It is mentioned in Vakhushti Batonishvili’s work “The Description of the Georgian Kingdom” (1745) with the name of Tkirbuli.
სანატორიუმი „აღობილი“. აბასთუმანი, ადიგენის მინიციპალიტეტი, 1951 წელი.
ტუბერკულოზის საწინააღმდეგო სანატორიუმი 1930 წელს აშენდა.
ფოტოების ავტორი ჯეირანოვი.
აბასთუმანი – მთის კლიმატური კურორტი სამცხე-ჯავახეთის რეგიონში. მდებარეობს მდინარე ოცხის ვიწრო ხეობაში, რომელსაც ქმნის მესხეთის ქედის სამხრეთით მდებარე წიწვოვანი ტყით დაფარული კალთები, ზღვის დონიდან 1250-1690 მეტრის სიმაღლეზე. ცნობილია საშუალო მთის ქვედა სარტყლის რბილი ჰავითა და თერმული, კაჟიანი, სულფატურ-ქლორიდული, კალციუმიან-ნატრიუმიანი მინერალური წყლებთ.
1890-იან წლებში აბასთუმანში რომანოვების სამეფო ოჯახმა ადოლფ რემერტისგან შეიძინა მიწის ნაკვეთი, რომელზეც ააშენეს „რომენოვების კომპლექსის“ სახელით ცნობილი 3 სასახლე, მოაწყვეს მცირე ბაღი, ო.ი. სიმონსონის პროექტით გაკეთდა წყარო. აბასთუმანს დაბის სტატუსი 1926 წელს მიენიჭა და იმავე პერიოდში დაიწყო მისი კლიმატურ-ბალნეოლოგიურ კურორტად ჩამოყალიბება, აშენდა სანატორიუმები. 1980 წელს აბასთუმანში 10 ტუბსაავადმყოფო ფუნქციონირებდა.
The Sanatorium “Aghobili”. Abastumani, Adigeni Municipality, 1951.
The Tuberculosis Sanatorium was built in 1930.
Photos by Jeiranov.
Abastumani – mountain climatic resort in Samtskhe-Javakheti region. It is located in the narrow gorge of the Otskhe River, which is formed by the slopes of the southern part of the Meskheti range, covered with coniferous forests, at an altitude of 1250-1690 meters above the sea level. It is famous for its soft climate in the lower part of the middle mountain zone and thermal, calcareous, sulfate-chloride, calcium-sodium mineral waters.
In the 1890s, the Romanov royal family bought a plot of land in Abastumani from Adolf Remert, where three palaces, known as the "Romanovs’ Complex", were built later, also a small garden was planted, the source was made by Simonson's project. Abastumani was granted the status of a small town in 1926 and at the same time its formation as a climate-balneological resort began, sanatoriums were built. By 1980, there were 10 tuberculosis hospitals in Abastumani.
კურორტ ბახმაროს ხედი. ჩოხატაურის მუნიციპალიტეტი, 1957 წელი.
ბახმარო – დაბა და მაღალმთიანი კლიმატური კურორტი ჩოხატაურის მუნიციპალიტეტში. მდებარეობს მესხეთის ქედზე, მდინარე ბახვისწყლის ხეობაში, ზღვის დონიდან 1926-2050 მეტრის სიმაღლეზე. ტერიტორია ერთგვარი ქვაბულია, რომელიც გარშემორტყმულია ნაძვისა და სოჭის მარადმწვანე ტყით. ბახმაროს სამკურნალო თვისებები 1890-იან წლებში აღმოაჩინეს და მისი კურორტად ჩამოყალიბება მაშინვე დაიწყო. 1923 წელს ოფიციალურად მიენიჭა კურორტის სტატუსი.
The view of the resort Bakhmaro. Chokhatauri Municipality, 1957.
Bakhmaro - a small town and a mountainous climatic resort in Chokhatauri municipality. It is located on the Meskheti ridge, in the gorge of the Bakhvistskali River, at an altitude of 1926-2050 meters above the sea level. The area is a kind of cave, surrounded by evergreen spruce and fir forests. Bakhmaro’s healing properties have long been known since the 1890s and its establishment as a resort immediately began. In 1923, the status of the resort was officially abolished.
მარცხენა: მინერალური წყარო, საირმე, ბაღდათის მუნიციპალიტეტი, 1944 წელი.
მარჯვენა: დასასვენებელი კოტეჯები. საირმე, ბაღდათის მუნიციპალიტეტი, 1957 წელი.
საირმე — ბალნეოკლიმატური კურორტი ბაღდათის მუნიციპალიტეტში. მდებარეობს მესხეთის ქედის ჩრდილოეთ კალთაზე, მდინარე წაბლარისწყლის ხეობაში, ზღვის დონიდან 950 მეტრის სიმაღლეზე. ცნობილია საშუალო მთის ქვედა სარტყლის ჰავითა და ნახშირმჟავიანი, კაჟიანი, ბორიანი, რკინიანი მინერალური წყლებით. მინერალური წყლების მეცნიერული შესწავლის პირველი მცდელობა ექიმ გაბრიელ კელენჯერიძეს უკავშირდება. 1912 წელს მან საირმეში აღებული ნიმუშები გამოსაკვლევად პეტერბურგში წაიღო. 1930-იან წლებში საირმეს კურორტის სტატუსი ოფიციალურად მიენიჭა. აშენდა პირველი სანატორიუმები, გაიმართა საკურორტო ინფრასტრუქტურა. 1945 წელს დაიწყო საირმის წყლის ქარხნული წესით ჩამოსხმაც.
Sairme – balneoclimatic resort in Baghdati Municipality. It is located on the northern slope of the Meskheti range, in the gorge of the Tsablaristskali River, at an altitude of 950 meters above the sea level. It is famous for its middle mountain lowland climate and carbonic, acidic, boron, iron mineral waters. The first attempt of a scientific study of mineral waters is connected with the name of Dr. Gabriel Kelenjeridze. In 1912, he carried the samples taken in Sairme to St. Petersburg for examination. In the 1930s, Sairme was officially granted the resort status. The first sanatoriums were built, the resort infrastructure was maintained. In 1945, the Sairme water bottling plant was opened.
სანატორიუმი „საირმე“, 1984 წელი.
ფოტოს ავტორი სერგო ედიშერაშვილი.
The Sanatorium “Sairme”, 1984.
Photo by Sergo Edisherashvili.
მარცხნივ: სანატორიუმი „ფირუზი“. ბორჯომი, 1957 წელი.
მარჯვნივ: სანატორიუმი N1. ბორჯომი, 1946 წელი.
ბორჯომი – კურორტი ბორჯომის მუნიციპალიტეტში. მდებარეობს მესხეთის ქედის აღმოსავლეთ და თრიალეთის ქედის დასავლეთ ტყიან კალთებზე, მდინარე მტკვრისა და მისი შენაკადების – ბორჯომულასა და გუჯარეთის წყლის ხეობაში, ზღვის დონიდან 800-900 მეტრის სიმაღლეზე. ცნობილია ჰიდროკარბონატული, ნატრიუმიანი მინერალური წყლით, რომელსაც იყენებენ სასმელად და ბალნეოლოგიური პროცედურებისთვის.
XIX საუკუნის დასაწყისში ამჟამინდელი ბორჯომის პარკის ტერიტორიაზე მინერალური წყლის ორი საბადო იპოვეს, იქვე ააშენეს საცხოვრებლებიც და სწორედ ამ დასახლებას ეწოდა ბორჯომი. ტერიტორია ავალიშვილებს ეკუთვნოდათ, 1871 წელს კი კავკასიის მეფისნაცვალ მიხეილ რომანოვს გადაეცა. რომანოვისთვის მდინარე მტკვრის მარცხენა ნაპირზე ორსართულიანი სასახლე ააშენეს. 1890 წელს დაიწყო „ბორჯომის“ საწარმოო ჩამოსხმა. ქალაქის სტატუსი ბორჯომმა 1918 წელს მიიღო. მოხსენიებულია ვახუშტი ბატონიშვილის ნაშრომში „აღწერა სამეფოსა საქართველოსა“ (1745 წელი).
On the left: The Sanatorium “Phiruzi”. Borjomi, 1957.
On the right: The Sanatorium N1. Borjomi, 1946.
Borjomi – resort in Borjomi municipality. It is located on the eastern forest slopes of the Meskheti range and the western forest slopes of the Trialeti range, in the gorge of the Mtkvari River and its tributaries – Borjomula and Gujareti, at an altitude of 800-900 meters above the sea level. It is known for its hydrocarbon, sodium mineral water, which is used for drinking and balneological procedures.
At the beginning of the 19th century, two mineral water deposits were found on the territory of the current Borjomi Park, settlements were built there and this settlement was named Borjomi. The territory belonged to the Avalishvilis, and in 1871 it was transferred to the Caucasus Viceroy - Mikheil Romanov. For Romanov, a two-story palace was built on the left bank of the Mtkvari River. In 1890 the plant production of "Borjomi" began. Borjomi received the status of a city in 1918. It is mentioned in Vakhushti Batonishvili’s work “The Description of the Georgian Kingdom” (1745).
სანატორიუმი „ლიკანი“, ბორჯომის მუნიციპალიტეტი, 1962 წელი.
ფოტოს ავტორი სერგეი ბლოხინი.
ლიკანი – კურორტი ბორჯომის უკიდურეს დასავლეთ ნაწილში. მდებარეობს ბორჯომის ხეობაში, ზღვის დონიდან 800 მეტრის სიმაღლეზე. ცნობილია მინერალური წყლით, რომელსაც იყენებენ როგორც სასმელად, ასევე ბალნეოლოგიური პროცედურებისთვის. ლიკანში, მტკვრის პირას ულამაზესი ტყე-პარკია გაშენებული, პარკის ცენტრში კი დგას რომანოვების სასახლე, რომელიც რუსეთის დიდმა მთავარმა ნიკოლოზ მიხეილის ძე რომანოვმა არქიტექტორ ლეონტი ბენუას ააშენებინა ძმისთვის, რუსეთის იმპერატორ ალექსანდრე II-ისთვის, 1892-1895 წლებში. მოხსენიებულია ვახუშტი ბატონიშვილის ნაშრომში „აღწერა სამეფოსა საქართველოსა“ (1745 წელი).
The Sanatorium “Likani”. Borjomi Municipality, 1962.
Photo by Sergey Blokhin.
Likani – resort in the extreme western part of Borjomi. Located in Borjomi gorge, at an altitude of 800 meters above the sea level. It is famous for its mineral water, which is used for both drinking and balneological procedures. In Likani, on the edge of the Mtkvari, there is a beautiful forest park, and in the center of the park stands the Romanov Palace, built by the order of the Russian Grand Duke Nikoloz Mikhailovich Romanov, by the architect Leonti Benua, for his brother, Russian Emperor Alexander II, in 1892-1895. It is mentioned in Vakhushti Batonishvili’s work “The Description of the Georgian Kingdom” (1745).
დამსვენებლები პროცედურის დროს. სანატორიუმი „ლიკანი“, ბორჯომის მუნიციპალიტეტი, 1964 წელი.
The vacationers during the procedure. The Sanatorium "Likani", Borjomi Municipality, 1964.
სანატორიუმი „პატარა ცემი“, ბორჯომის მუნიციპალიტეტი, 1920 წელი.
ნიკოლაძე-ღამბაშიძეების ფოტოკოლექცია.
ცემი – კლიმატური კურორტი ბორჯომის მუნიციპალიტეტში. მდებარეობს მდინარე ბაკურიანისწყლის მარცხენა მხარეს, ზღვის დონიდან 1120 მეტრის სიმაღლეზე. ცნობილია საშუალო მთის ქვედა სარტყლის ჰავით.
სანატორიუმი „პატარა ცემი" 1904 წელს ქართველმა ექიმმა და საზოგადო მოღვაწე ვახტანგ ღამბაშიძემ მამასთან ერთად ბორჯომის ხეობაში დააფუძნა. აქ 8–16 წლამდე ასაკის ტუბერკულოზით დაავადებულ ბავშვებს მკურნალობდა. ვახტანგ ღამბაშიძემ მომავალი კურორტის მოდელი ლეისონის შვეიცარიულ სანატორიუმთა ახლებური მოდელის მიხედვით შეადგინა.
თავის მოგონებებში „ჩემი თავგადასავალი“ იგი წერდა: „1898 წლიდანვე შევუდექი სასანატორიო ადგილების ძებნას და ეს განზრახვა არავისათვის არ დამიმალავს, მაგრამ ძალიან ცოტანი იყვნენ ამ საქმის მომხრენი. გარდა ჩვენი ოჯახის წევრებისა, სულ რამოდენიმე პირი მოიპოვებოდა, რომელთა შორის თანაგრძნობა აშკარად გამოსახული იყო. ამ იშვიათ პირთა შორის იყვნენ: აკაკი, ექიმი სამსონ თოფურია, გიგო და ალექსანდრე დიასამიძენი, ექიმები გრიგოლ ელიავა და კონდრატ მხეიძე ბათუმში და კიდევ რამოდენიმე პირი. დანარჩენთ ყველას ოცნებად მიაჩნდათ ასეთი განზრახვა და ყოველთვის უმატებდნენ: ეგ საქმე აქ ვერასოდეს ვერ იხეირებსო. ხუთი წლის ძებნის შემდეგ მივაგენი პატარა ცემს და იქვე დავიწყეთ მე და მამაჩემმა პირველი სანატორიუმის აშენება 1904 წელს. ამ ახალი სამკურნალო ტაძრის გახსნა და კურთხევა გარდაწყვეტილი გვქონდა 15 ივნისისათვის. სწორედ ამ დროს უნდა ამოსულიყო ჩვენი მგოსანიც საერთო ზეიმში მონაწილეობის მისაღებად, მაგრამ მოულოდნელმა ამბავმა, ექიმ სამსონ თოფურიას უეცრივ გარდაცვალებამ, შეუშალა ხელი და დააბრკოლა ჩვენთან მოსასვლელად.
... თიბათვის დამლევს მოსულმა ჩვენმა მგოსანმა პატარა ცემში მაუწყა, რომ ეხლა სულ ცოტა ხნით მოვედი აქაურობის დასათვალიერებლად და მარიამობის თვეში კი რამოდენიმე დღეს დავრჩებიო. ეტყობოდა ჩვენს მგოსანს, რომ არ იყო წერის გუნებაზედ და ამიტომაც არაფერი არ მითქვამს. წასვლის შემდეგ შევნიშნე, რომ იმ სკამის ზურგზედ, რომელზედაც ის ისვენებდა ხოლმე სანატორიუმის ეზოში, ფანქრით დაწერილი იყო შემდეგი:
კარგი სანატორია ეს პატარა ცემია,
დასუსტებულისათვის ჯან-ღონის მიმცემია.
აკაკი
ამ ორ სტრიქონს მივაწერე შემდეგი სიტყვები: „ხოლო დამწყებისათვის დიდი ჭირთა მჩენია“. მოვხსენი გრძელ სკამს ზურგის მისაყრდნობად გაკეთებული ეს ფიცარი და სხვა გავუკეთე, წარწერა კი ჩემს ოთახში მქონდა შენახული, სანამ გაბოლშევიკებულმა ჯარისკაცებმა მთელი სოფლის მონაწილეობით არ გაცარცვეს მთელი ჩემი სანატორიუმი 1918 წლის თებერვალში“.
The Sanatorium “Patara Tsemi”. Borjomi municipality, 1920.
Photo collection of Nikoladze-Ghambashidzes.
Tsemi – climate resort in Borjomi municipality. It is located on the left bank of the Bakurianistskali River, at an altitude of 1120 meters above the sea level. It is famous for its low mountain climate.
Vakhtang Gambashidze, a Georgian physician and public figure, founded the “Patara Tsemi” Sanatorium in 1904 together with his father. He treated children with tuberculosis from 8 to 16 years of age here. The model of the future resort was compiled according to the new model of the Swiss sanatorium of Lyson. Vakhtang Gambashidze writes about “Patara Tsemi” Sanatorium in the memoirs "My Adventure".
სანატორიუმი „ლიბანი“, ბორჯომის მუნიციპალიტეტი, 1936-1938 წლები.
მდებარეობს ბორჯომის მუნიციპალიტეტის სოფელ ლიბანში, ბორჯომის ხეობაში, ხშირი ტყით დაფარულ პლატოზე, ზღვის დონიდან 1368 მეტრის სიმაღლეზე. სანატორიუმი „ლიბანი“ XIX საუკუნის I ნახევარში აშენდა (არქიტექტორი მიხეილ კალაშნიკოვი). მის მშენებლობაში დიდი წვლილი მიუძღვის ქართველ მეცნიერს ნიკოლოზ გეგეჭკორს, რომელიც შემდგომ სანატორიუმის დირექტორი გახდა. სანატორიუმი „ლიბანი“ ტუბერკულოზთან ბრძოლის პირველ მძლავრ კერას წარმოადგენდა. ყოფილი სანატორიუმის შენობას 2017 წელს კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლის სტატუსი მიენიჭა.
The Sanatorium "Libani". Borjomi Municipality, 1936-1938.
It is located in the village of Libani, Borjomi Municipality, in the Borjomi Gorge, on a dense forest-covered plateau, at an altitude of 1368 meters above the sea level. The Sanatorium "Libani" was built in the first half of the 19th century (architect Mikhail Kalashnikov). Georgian scientist Nikoloz Gegechkori, who later became the director of the sanatorium, made a great contribution to its construction. Sanatorium "Libani" was the first powerful center for the fight against tuberculosis. The former sanatorium building was granted the status of a cultural heritage monument in 2017.
კეჩხობის დასასვენებელი სახლი. დაბა წაღვერი, ბორჯომის მუნიციპალიტეტი, 1967 წელი.
წაღვერი – კლიმატურ-ბალნეოლოგიური კურორტი ბორჯომის მუნიციპალიტეტში. მდებარეობს თრიალეთის ქედის ჩრდილოეთ ფერდობზე, მდინარეების – გუჯარეთისწყლისა და ბაკურიანის – შესართავის ადგილას, ზღვის დონიდან 1020-1130 მეტრის სიმაღლეზე. ცნობილია მინერალური წყლებითა და ტენიანი ჰავით.
აღნიშნულია ფრანგი კარტოგრაფის გილიომ დელილის 1723 წლის კასპიის ზღვის მიმდებარე ქვეყნების რუკაზე – Tsagueri.
Kechkhobi rest house. Small town Tsaghveri, Borjomi Municipality, 1967.
Tsaghveri – climatic-balneological resort in Borjomi municipality. It is located on the northern slope of Trialeti ridge, at the confluence of the rivers – Gujaretistskali and Bakuriani, at an altitude of 1020-1130 meters above the sea level. It is famous for its mineral waters and humid climate.
It is marked out as Tsagueri, on the Map of the Nearby Countries of the Caspian Sea, compiled by the French cartographer Guillaume Delisle in 1723.
მარცხენა: ბაკურიანი, ბორჯომის მუნიციპალიტეტი, 1988 წელი.
ფოტოს ავტორი ვალერა ტერეშჩენკო.
მარჯვენა: ბაკურიანი, ბორჯომის მუნიციპალიტეტი, 1972 წელი.
ფოტოს ავტორი ოთარ თურქია.
ბაკურიანი — სამთო-კლიმატური კურორტი ბორჯომის მუნიციპალიტეტში. მდებარეობს თრიალეთის ქედის ჩრდილოეთ კალთაზე, მდინარე ბაკურიანისწყლის ნაპირას, ზღვის დონიდან 1700 მეტრის სიმაღლეზე. ცნობილია მთის ჰავით, მზის ხანგრძლივი ნათებით (2052 სთ წელიწადში) და ულტრაიისფერი სხივების მაღალი მოქმედებით.
ბაკურიანის პირველი მოსახლეები უკრაინელები იყვნენ. 1816 წელს ბორჯომის ხეობაში უკრაინელთა 460 ოჯახი დასახლდა. აქედან 80-მდე ოჯახი ბაკურიანში, ხოლო დანარჩენი – თორსა და ანდეზიტში. უკრაინელები ხე-ტყის დამუშავებაზე მუშაობდნენ. ადგილობრივი ხის მასალა გადიოდა გერმანიაში მუსიკალური საკრავების დასამზადებლად. ვახუშტი ბატონიშვილის ნაშრომში „აღწერა სამეფოსა საქართველოსა“ (1745 წელი) ეს ტოპონიმი მოხსენიებულია ბაკულიანის სახელით.
საქართველოში სათხილამურო სპორტის გასავითარებლად პირველი ნაბიჯი გადაიდგა 1920-იანი წლების მიწურულს, როცა საქართველოს გეოგრაფიული საზოგადოების მთამსვლელობის განყოფილების თავმჯდომარის გიორგი ნიკოლაძის ხელმძღვანელობით მოეწყო სადაზვერვო გასვლა ბაკურიანში. ევროპაში სათხილამურო სპორტის ბუმი იყო და საქართველოში ახალჩამოსული გიორგი ნიკოლაძე ამ სპორტის პოპულარიზაციაზე ოცნებობდა. პირველი მოთხილამურეები მთამსვლელები იყვნენ. 1932 წელს გიტო გიორგაძის ხელმძღვანელობით ბაკურიანში ჩამოყალიბდა მოთხილამურეთა პირველი ხუთკაციანი ჯგუფი. იმავე ხანებში საქართველოში ჩამოიტანეს სათხილამურო სპორტისთვის საჭირო ინვენტარი, გაიყვანეს პირველი სარბოლო და სამთო ტრასები. მოთხილამურეთა პირველი შეჯიბრება ბაკურიანში 1934 წელს გაიმართა, ერთი წლის შემდეგ კი ჩატარდა საქართველოს პირველი ჩემპიონატი, რომლის პროგრამაშიც შედიოდა რბოლა 5, 10 და 20 კილომეტრზე, სლალომი და ტრამპლინიდან ხტომა.
On the left: Bakuriani, Borjomi Municipality, 1988.
Photo by Valera Tereshchenko.
On the right: Bakuriani, Borjomi Municipality, 1972.
Photo by Otar Turkia.
Bakuriani – mountain-climatic resort in Borjomi municipality. It is located on the northern slope of the Trialeti ridge, on the bank of the Bakurianistskali River, at an altitude of 1700 meters above the sea level. It is famous for its mountainous climate, long lasting sunlight (2052 hours per year) and high exposure to ultraviolet rays.
The first inhabitants of Bakuriani were Ukrainians. In 1816, 460 Ukrainian families settled in the Borjomi gorge. Among them, about 80 families lived in Bakuriani, and the rest in Tori and Andeziti. Ukrainians worked on wood. Local wood was used to make musical instruments in Germany. It is mentioned in Vakhushti Batonishvili’s work “The Description of the Georgian Kingdom” (1745) with the name of Bakuliani.
The first steps towards the development of skiing in Georgia were taken in the late 1920s, when the head of the mountaineering department of the Georgian Geographical Society, Giorgi Nikoladze, organized an intelligence outing in Bakuriani. There was a skiing boom in Europe and Giorgi Nikoladze, a newcomer to Georgia, dreamed of popularizing this sport. The first skiers were the climbers. In 1932, under the leadership of Gito Giorgadze, the first group of skiers was formed in Bakuriani. At the same time, the necessary equipment for skiing was brought to Georgia, the first racing and mountain trails were pulled out. The first skiing competition was held in Bakuriani in 1934, and a year later the first Georgian championship was held, the program of which included racing at 5, 10 and 20 kilometers, slalom and jumping from the trampoline.
ბაკურიანი, ბორჯომის მუნიციპალიტეტი, 1969 წელი.
ფოტოს ავტორი სერგეი ბლოხინი.
Bakuriani, Borjomi Municipality, 1969.
Photo by Sergey Blokhin.
ტურისტული კომპლექსი „ვარძია“. ასპინძის რაიონი, 1986 წელი.
ფოტოს ავტორი შახ აივაზოვი.
ვარძია — ციხე-ქალაქი და კლდეში ნაკვეთი სამონასტრო ანსამბლი ისტორიულ ჯავახეთში, ასპინძის რაიონში, მდინარე მტკვრის მარცხენა ნაპირზე, ზღვის დონიდან 1300 მეტრის სიმაღლეზე.
ციხის მშენებლობა მეფე გიორგი III-მ დაიწყო და დაასრულა მისმა შვილმა - თამარ მეფემ, რომელმაც მას თავდაპირველი სამხედრო ციხე-სიმაგრის დანიშნულება შეუცვალა და უზარმაზარ გამაგრებულ მონასტრად აქცია. ანსამბლი ძირითადად 1156 - 1203 წლებში შეიქმნა, აკურთხეს 1185 წლის 15 აგვისტოს, ღვთისმშობლის მიძინების სახელზე.
Tourist complex "Vardzia". Aspindza district, 1986.
Photo by Shah Aivazov.
Vardzia - a fortress-town and a monastic ensemble in the rock in historical Javakheti, Aspindza district, on the left bank of the river Mtkvari, at an altitude of 1300 meters above the sea level.
The construction of the fortress was started by King George III and completed by his daughter – the King Tamar, who changed the purpose of the original military fortress and turned it into a huge fortified monastery. The ensemble was mainly formed in 1156-1203, consecrated on August 15, 1185, in the name of the Assumption of the Virgin.
ზედა: დამსვენებლები ჩოგბურთის თამაშის დროს.
ქვედა: მალარიით დავადებულებები ჭადრაკის თამაშის დროს.
სურამი, ხაშურის მუნიციპალიტეტი, 1941 წელი.
სურამი — სამთო-კლიმატური კურორტი ხაშურის მუნიციპალიტეტში. მდებარეობს ლიხის ქედის სამხრეთ კალთებზე, ზღვის დონიდან 740 მეტრის სიმაღლეზე. განსაკუთრებული ჰავის გამო, სურამი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი კურორტია საქართველოს მასშტაბით 1926 წლიდან. მოხსენიებულია ვახუშტი ბატონიშვილის ნაშრომში „აღწერა სამეფოსა საქართველოსა“ (1745 წელი): „...ალის-წყლის დასავლეთით არს წყალი სურამისა. გამოსდის ლიხის მთას, მიერთვის ჩრდილოდამ მტკვარს, დაღალულიდამ შოლამდე. არამედ გაჰკაფა ჟდ მეფემან ვახტანგ და ქმნა დაბანი... შინდარას დასავლით არს სურამი, მცირე ქალაქი. მოსახლენი არიან ქართველნი, სომეხნი, ურიანი. არს საშუალს ციხე მაღალსა კლდესა ზედა, მტკიცე. არს ჰავითა მშვენი და მხიარულნი“. აღნიშნულია ფრანგი კარტოგრაფის გილიომ დელილის 1723 წლის კასპიის ზღვის მიმდებარე ქვეყნების რუკაზე – Sourami.
Top: Vacationers while playing tennis.
Bottom: Diseased with Malaria playing Chess.
Surami, Khashuri Municipality, 1941.
Surami – mountain-climatic resort in Khashuri municipality. It is located on the southern slopes of the Likhi ridge, at an altitude of 740 meters above the sea level. Due to the special features of the climate, Surami has been one of the most important resorts in Georgia since 1926. It is mentioned in Vakhushti Batonishvili’s work “The Description of the Georgian Kingdom” (1745). And is also marked out as Sourami, on the Map of the Nearby Countries of the Caspian Sea, compiled by the French cartographer Guillaume Delisle in 1723.
ზედა: სანატორიუმი შოვში და ქალაქ ონის ხედი, 1957 წელი.
ქვედა: შოვი, ონის მუნიციპალიტეტი, 1963 წელი.
შოვი — კლიმატურ-ბალნეოლოგიური კურორტი ონის მუნიციპალიტეტში. მდებარეობს მდინარე ჭანჭახის ხეობაში, ზღვის დონიდან 1520 მეტრის სიმაღლეზე. ცნობილია მთის ჰავითა და ნახშირმჟავა-ჰიდროკარბონატული ნატრიუმ-კალციუმიანი მინერალური წყაროებით.
კურორტი შოვი ექიმ შამშე ლეჟავას წყალობით გაიხსნა. მან სამედიცინო განათლება ვენაში 1905–1910 წლებში მიიღო. 1925 წლის 15 ივლისს სანატორიუმს საძირკველი ჩაეყარა. წიწვნარში აშენდა ორსართულიანი ლამაზი შენობა, სასტუმრო, ელექტროსადგური, კურორტის მომსახურე პერსონალის საცხოვრებელი სახლი, პოლიკლინიკა, მეორე სანატორიუმი. 1929 წელს კურორტი საზეიმოდ გაიხსნა.
Top: The Sanatorium in Shovi and the view of the city of Oni, 1957.
Bottom: Shovi, Oni Municipality, 1963.
Shovi – climate-balneological resort in Oni municipality. Located in the valley of the Chanchakhi River, at an altitude of 1520 meters above the sea level. It is famous for its mountain climate and hydrocarbon sodium-calcium mineral springs.
Shovi resort was opened thanks to Dr. Shamshe Lezhava. He received his medical education in Vienna between 1905-1910. The foundation of the sanatorium building was laid on July 15, 1925. A two-storey beautiful building, a hotel, a power plant, a residential house for the resort staff, a polyclinic and a second sanatorium were built in coniferous forest. In 1929, the resort was inaugurated.
ზედა: სანატორიუმი N1. ჯავა, 1962 წელი.
ქვედა: სანატორიუმი „ძაუ“, ჯავა. უთარიღო.
ფოტოს ავტორი პოგორელოვი.
ჯავა — ბალნეოკლიმატური კურორტი შიდა ქართლში. მდებარეობს ჯავის ქედის სამხრეთ კალთაზე, დიდი ლიახვის ხეობაში, ზღვის დონიდან 1040 მეტრის სიმაღლეზე. კურორტს სახელი გაუთქვა სამკურნალო მინერალურმა წყალმა „ძაუმ“. ნაძვნარ-ფიჭვნარში ჩაფლულ სანატორიუმში დამსვენებლებს უტარდებოდათ წყლის აბაზანები, ტალახის აპლიკაციებით მკურნალობა,
ფიზიოთერაპია, ინჰალაცია და სხვა.
მოხსენიებულია ვახუშტი ბატონიშვილის ნაშრომში „აღწერა სამეფოსა საქართველოსა“ (1745 წელი). ამჟამად მდებარეობს თვითგამოცხადებულ ე.წ. სამხრეთ ოსეთის რესპუბლიკაში, რუსეთის მიერ ოკუპირებულ ტერიტორიაზე.
Upper: The Sanatorium N1. Java, 1962.
Bottom: The Sanatorium “Dzau”, without date.
Photo by Pogorelov.
Java – balneoclimatic resort in the Shida Kartli region. It is located on the southern slope of the Java range, in the Great Liakhvi valley, at an altitude of 1,040 meters above the sea level. The resort was famous for the healing mineral water "Dzau". In the sanatorium, hidden in the pinery, the guests had water baths, treatment with mud applications, physiotherapy, inhalation and others.
It is mentioned in Vakhushti Batonishvili’s work “The Description of the Georgian Kingdom” (1745). Currently, it is under the government of the self-proclaimed so-called Republic of South Ossetia, on the Russia-occupied territory.
სასტუმრო „არაგვი“ ფასანაურში. დუშეთის მუნიციპალიტეტი, 1977 წელი.
ფოტოს ავტორი ფ. კრიმსკი.
ფასანაური — დაბა დუშეთის მუნიციპალიტეტში. მდებარეობს მდინარეების – მთიულეთისა და გუდამაყრის არაგვის შესაყართან, საქართველოს სამხედრო გზაზე, ზღვის დონიდან 1050 მეტრის სიმაღლეზე.
დაბის სტატუსი მიენიჭა 1966 წელს. აქ ფუნქციონირებდა მეცხოველეობის მეურნეობა, საშუალო და სამუსიკო სკოლა, საავადმყოფო, აფთიაქი, 2 ბიბლიოთეკა, ტურისტული ბაზა და ორი სასტუმრო – „ინტურისტი“ და „არაგვი“.
Hotel "Aragvi" in Pasanauri. Dusheti Municipality, 1977.
Photo by F. Krimsky.
Pasanauri - a small town in Dusheti Municipality. Located at the confluence of the rivers – Mtiuleti and Gudamakari’s Aragvi, on the Georgian military road, 1050 meters above the sea level.
It was granted the status of a borough in 1966. There was a livestock farm, a secondary and music school, a hospital, a pharmacy, 2 libraries, a tourist base and two hotels - "Inturisti" and "Aragvi".
ზედა: მოთხილამურეები გუდაურის ფერდობზე, ყაზბეგის მუნიციპალიტეტი, 1983 წელი.
ფოტოს ავტორი ივანე შლამოვი.
ქვედა: გუდაურის გიგანტური სლალომი, ყაზბეგის მუნიციპალიტეტი, 1984 წელი.
ფოტოს ავტორი სერგო ედიშერაშვილი.
Top: The skiers on the slope of Gudauri. Kazbegi Municipality, 1983.
Photo by Ivane Shlamov.
Bottom: Gudauri Giant Slalom, Kazbegi Municipality, 1984.
Photo by Sergo Edisherashvili.
გუდაური, ყაზბეგის მუნიციპალიტეტი, 2000 წელი.
ფოტოს ავტორი ლელი ბრაგონრავოვა.
Gudauri, Kazbegi Municipality, 2000.
Photo by Leli Bragonravova.
ყაზბეგის ტურისტული ბაზა. ყაზბეგის მუნიციპალიტეტი, 1964 წელი.
ფოტოს ავტორი ივანე დვალი.
Kazbegi tourist base. Kazbegi Municipality, 1964.
Photo by Ivane Dvali.
სანატორიუმი „დარიალი“. დარიალის ხეობა, ყაზბეგის მუნიციპალიტეტი, 1945 წელი.
დარიალის ხეობა - მდინარე თერგის ხეობის მონაკვეთი ყაზბეგის მუნიციპალიტეტში. იწყება მდინარე ჩხერის შესართავთან (დაბა სტეფანწმინდა) და მთავრდება ზემო ლარსთან (სიგრძე 11 კმ). ყველაზე ვიწრო და კლდოვანია მდინარეების – ყაბახისა და ხდის – შესართავებს შორის მდებარე ნაწილი. დარიალის ხეობაზე გადის საქართველოს სამხედრო გზა.
ვახუშტი ბატონიშვილის ნაშრომში „აღწერა სამეფოსა საქართველოსა“ (1745 წელი) ტოპონიმი მოხსენიებულია დარიელას სახელით.
The Sanatorium “Dariali”. Dariali gorge, Kazbegi Municipality, 1945.
Dariali Gorge – section of the Tergi River gorge in Kazbegi Municipality. It starts at the confluence of the Chkhere River (small town Stephantsminda) and ends at Upper Larsi (11 km long). The narrowest and the most rocky is the part between the confluence of the rivers - Kabakhi and Khedi. Georgian military road passes through Dariali gorge.
It is mentioned in Vakhushti Batonishvili’s work “The Description of the Georgian Kingdom” (1745) with the name of Dariela.
სახალხო დღესასწაული „შატილობა“. შატილი, დუშეთის მუნიციპალიტეტი, 1982 წელი.
ფოტოს ავტორი ანატოლი რუხაძე.
შატილი — სოფელი და სამშენებლო ხელოვნების ერთ-ერთი ბრწყინვალე ძეგლი მცხეთა-მთიანეთის მხარეში, დუშეთის მუნიციპალიტეტში. მდებარეობს თუშეთ-ხევსურეთის კავკასიონის მთავარი ქედის ჩრდილოეთ კალთაზე, მდინარე არღუნის ხეობაში, ზღვის დონიდან 1400 მეტრის სიმაღლეზე. შატილის კომპლექსი პატარა მიწაზე, კლდოვან ფერდობზეა შეფენილი. განაშენიანება ტერასულია, შენობათა ძირითადი ტიპია ბრტყელსახურავიანი სახლი და კოშკური საცხოვრებელი. სოფელს შენობებს შორის მთელ სიმაღლეზე აუდის ვიწრო ქვის კიბე. შატილის სახლები შეიძლება XVII საუკუნით ან XVIII საუკუნის დასაწყისით დათარიღდეს. 2007 წლის 24 ოქტომბრიდან შატილი შეტანილია იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის საცდელ სიაში.
Public holiday "Shatiloba". Shatili, Dusheti Municipality, 1982.
Photo by Anatoli Rukhadze.
Shatili - a village and one of the magnificent monuments of construction art in the Mtskheta-Mtianeti region, Dusheti municipality. Located on the northern slope of the main ridge of the Tusheti-Khevsureti Caucasus, in the gorge of the river Arghuni, at an altitude of 1400 meters above the sea level. Shatili complex is located on a small piece of land, on a rocky slope. The development is terraced, the main type of buildings are flat-roofed houses and tower dwellings. A narrow stone staircase rises all the way between the buildings of the village. Shatili houses can be dated back with the 17th century or the beginning of the 18th century. Shatili was languished on UNESCO’s tentative list of World Heritage sites since October 24, 2007.
მარცხენა: ბავშვთა სანატორიუმის ახალი შენობა. კოჯორი, თბილისის მუნიციპალიტეტი, 1939 წელი.
მარჯვენა: ძვლის ტუბერკულოზის სანატორიუმი. კოჯორი, თბილისის მუნიციპალიტეტი, 1965-70 წლები.
კოჯორი — მთის კლიმატური კურორტი თბილისში. მდებარეობს თრიალეთის ქედის განშტოებაზე, თბილისი-მანგლისის საავტომობილო გზაზე, ზღვის დონიდან 1350 მეტრის სიმაღლეზე. კოჯორს ჩრდილოეთიდან აკრავს უძოს, სამხრეთიდან კი – აზეულას მთები. ფეოდალურ ხანაში იყო ქართველ მეფეთა საზაფხულო რეზიდენცია, ხოლო XIX საუკუნეში –რუსული მმართველი ელიტის სააგარაკე ადგილი.
ვახუშტი ბატონიშვილის ნაშრომში „აღწერა სამეფოსა საქართველოსა“ (1745 წელი) მოხსენიებულია კოჟორის სახელით. მასში ვკითხულობთ: „სამხრით არს ციხე აზეულასი და აწ კოჟრისა, თხემსა ზედა კლდისასა. ამ ციხის სამხრით არის სასახლემ ჯმეფისა კოჟორი. აღაშენა პთ მეფემან როსტომ, უმეტეს ჟა მეფემან გიორგიმ და ჟდ მეფემან ვახტანგ“.
On the left: The new building of the Children’s Sanatorium. Kojori, Tbilisi Municipality, 1939.
On the right: The bone tuberculosis Sanatorium. Kojori, Tbilisi Municipality, 1965-70.
Kojori - mountain climate resort in Tbilisi. It is located on the branch of Trialeti ridge, on the Tbilisi-Manglisi highway, at an altitude of 1350 meters above the sea level. Kojori is surrounded by Udzo from the north and Azeula mountains from the south. In the feudal era there was a summer residence of Georgian Kings, and in the 19th century it was the summer residence of the Russian ruling elite.
It is mentioned in Vakhushti Batonishvili’s work “The Description of the Georgian Kingdom” (1745).
ზედა: სანატორიუმი N 2. მანგლისი, თეთრიწყაროს მუნიციპალიტეტი, 1937 წლის აგვისტო.
ფოტოს ავტორი რიშკოვი.
ქვედა: დამსვენებლები წიწვოვან პარკში. მანგლისი, თეთრიწყაროს მუნიციპალიტეტი, 1938 წელი.
მანგლისი — მთის კლიმატური კურორტი თეთრიწყაროს მუნიციპალიტეტში. მდებარეობს თრიალეთის ქედის სამხრეთ კალთაზე, მდინარე ალგეთის მარცხენა ნაპირზე, ზღვის დონიდან 1200 მეტრის სიმაღლეზე.
მანგლისი და მანგლისის ხეობა პირველად მოხსენიებულია „ქართლის ცხოვრებაში“ IV საუკუნეში. ვახუშტი ბატონიშვილი კი თავის ნაშრომში „აღწერა სამეფოსა საქართველოსა“ (1745 წელი) წერს: „...ქვეით არს მანგლისი, ეკლესია გუნბათიანი, აღაშენა დიდმან კონსტანტინემ მირიან მეფის ჟამს და დაასვენა აქა ფერხის ფიცარი უფლისალ აროდეს შემუსვრილ არს. სამხრით გუნბათსა შინა მაჰმად, ლომსა ზედა მჯდომარედახატული. იტყვიან, მის გამო მაჰმადიანთა არა შეუმუსრავთ“. აღნიშნულია ფრანგი კარტოგრაფის გილიომ დელილის 1723 წლის კასპიის ზღვის მიმდებარე ქვეყნების რუკაზე – Manglissi.
Top: The Sanatorium N2. Manglisi. Tetritskaro Municipality, August 1937.
Photo by Rishkov.
Bottom: Vacationers in the coniferous park. Manglisi, Tetritskaro Municipality, 1938.
Manglisi – mountain climatic resort in Tetritskaro municipality. Located on the southern slope of the Trialeti range, on the left bank of the Algeti River, at an altitude of 1200 meters above the sea level.
Manglisi and Manglisi gorge were first mentioned in the “Life of Kartli” in the 4th century. It is mentioned in Vakhushti Batonishvili’s work “The Description of the Georgian Kingdom” (1745). And is also marked out as Manglissi, on the Map of the Nearby Countries of the Caspian Sea, compiled by the French cartographer Guillaume Delisle in 1723.
ბავშვთა სანატორიუმი. რუსთავი, 1966 წელი.
ფოტოს ავტორი ივანე დვალი.
რუსთავი – ქვემო ქართლის მხარის ადმინისტრაციული ცენტრი. მდებარეობს ქვემო ქართლის ვაკეზე, მდინარე მტკვრის ორივე ნაპირას, ზღვის დონიდან 370 მეტრის სიმაღლეზე. მოქცეულია მშრალი სტეპების კლიმატურ ზონაში და ხასიათდება ზომიერად ცივი ზამთრითა და მშრალი, ცხელი ზაფხულით.
რუსთავი საქართველოს ერთ-ერთი უძველესი ქალაქია. ლეონტი მროველი ქალაქ რუსთავის მშენებლობას ქართველთა წინაპრის, ქართლოსის ცოლს მიაწერს: „ცოლმან მისმან აღაშენა ბოსტან-ქალაქი, რომელსა აწ ჰქვიან რუსთავი.“ ვახუშტი ბატონიშვილი კი თავის ნაშრომში „აღწერა სამეფოსა საქართველოსა“ (1745 წელი) წერს: „კვალად იალღუჯის აღმოსავლით და მტკვირს გაღმართ არს ბოსტან-ქალაქი, რომელი არს რუსთავი, ხოლო აწ ნაგები. ესე აღაშენა ცოლმან ქართლოსისამან ციხე-ქალაქი“.
The Children’s Sanatorium. Rustavi, 1966.
Photo by Ivane Dvali.
Rustavi – administrative center of Kvemo Kartli region. It is located on the Kvemo Kartli plain, on both banks of the Mtkvari River, at an altitude of 370 meters above the sea level. It is located in the climatic zone of dry steppes and is characterized by moderately cold winters and dry, hot summers.
Rustavi is one of the oldest cities in Georgia. Leonti Mroveli attributes the construction of the city of Rustavi to the wife of the Georgian ancestor, Kartlos. It is also mentioned in Vakhushti Batonishvili’s work “The Description of the Georgian Kingdom” (1745).
ზედა: დასასვენებელი სახლი „ახტალა“. გურჯაანის მუნიციპალიტეტი, უთარიღო.
ქვედა: სოფელი ახტალა, გურჯაანის მუნიციპალიტეტი, 1916 წელი.
ფოტოს ავტორი ს. კოვალევსკი.
ახტალა — ტალახით სამკურნალო კურორტი ქალაქ გურჯაანში. მდებარეობს ალაზნის ველზე, ზღვის დონიდან 412 მეტრის სიმაღლეზე. ჰავა – ზომიერი კონტინენტური. ცნობილია სამკურნალო ფაქტორის ტალახით, რომელსაც იყენებენ აბაზანებისთვის, აპლიკაციებისა და ტამპონებისთვის. ახტალის ტალახი ვუკლკანური წარმოშობისაა. იგი იფრქვევა დაახლოებით 300 მეტრის სიღრმიდან, 5 ჰექტარის საფარზე. ამოფრქვევის შედეგად გამოიყოფა ტალახი, მეთანი და მინერალიზებული ქლორიდ-ნატრიუმიანი მინერალური წყალი.
მოხსენიებულია ვახუშტი ბატონიშვილის ნაშრომში „აღწერა სამეფოსა საქართველოსა“ (1745 წელი): „კვალად ჭერემს-ვეჯინს შუა და ვეჯინის ჩდილოთ, მთის კალთას, არს ახტალა, რომელსა იტყვიან ნასოფლარსა და რისხვით დანთქმულსა, აღმოდის კუპრი, ვითარცა მდუღარე და აღმოაქვს ჟამად კოვზი, ჯამი და სახმარნი გლეხთა“.
Top: The rest house “Akhtala”. Gurjaani Municipality, without date.
Bottom: The village Akhtala. Gurjaani Municipality, 1916.
Photo by S. Kovalevski.
Akhtala - mud healing resort in Gurjaani. Located in the Alazani Valley, at an altitude of 412 meters above the sea level. The climate is temperate continental. It is famous for its healing factor mud, which is used for baths, applications and tampons. Akhtala mud is of volcanic origin, erupting from a depth of about 300 meters, covering an area of 5 hectares. As a result of the eruption, mud, methane and mineralized chloride-sodium mineral water are released.
Akhtala is mentioned in Vakhushti Batonishvili’s work “The Description of the Georgian Kingdom” (1745).
სანატორიუმი „ცისკარი“. სიღნაღი, 1967 წელი.
აშენდა 1960 წელს. არქიტექტორი დიმიტრი მელიქიშვილი.
ფოტოს ავტორი ი. დავითაშვილი.
სიღნაღი — სიღნაღის მუნიციპალიტეტის ადმინისტრაციული ცენტრი. ქალაქი განლაგებულია მაღალბორცვიან ადგილას და გადაჰყურებს ალაზნის ველსა და კავკასიონის ქედებს. მდებარეობს ცივგომბორის ქედის ჩრდილო კალთაზე, ზღვის დონიდან 750 მეტრის სიმაღლეზე.
The general view of the sanatorium "Tsiskari". Sighnaghi, 1967.
It was built in 1960. Architect – Dimitri Melikishvili.
Photo by I. Davitashvili.
Sighnaghi – administrative center of Sighnaghi Municipality. The city is located in a high-altitude place and overlooks the vast expanse of the Alazani Valley and the Caucasus Mountains. It is located on the northern slope of the Tsivgombori ridge, at an altitude of 750 meters above the sea level.
ტურისტული ბაზა „კავკასიონი“. ლაგოდეხის მუნიციპალიტეტი, 1983 წელი.
ფოტოს ავტორი ე. ეგინოვი.
ლაგოდეხი — ლაგოდეხის მუნიციპალიტეტის ადმინისტრაციული ცენტრი. მდებარეობს ალაზნის ვაკეზე, კახეთის კავკასიონის სამხრეთ კალთის ძირში, მდინარე ლაგოდეხისწყლის ნაპირებზე, ზღვის დონიდან 435 მეტრის სიმაღლეზე.
Tourist base "Caucasus". Lagodekhi Municipality, 1983.
Photo by E. Eginov.
Lagodekhi - the administrative center of Lagodekhi Municipality. It is located on the Alazani plain, at the foot of the southern slope of the Kakheti Caucasus, on the banks of the Lagodekhistskali River, at an altitude of 435 meters above the sea level.
გამოფენა „საქართველოს კურორტები“ საქართველოს ეროვნული არქივის საგამოფენო პავილიონში 2020 წლის 24 ივლისიდან 5 ოქტომბრამდე იყო წარმოდგენილი.
გამოფენაზე დამთვალიერებელმა იხილა ეროვნული არქივის ფოტოკოლექციიაში დაცული 1920-2000-იან წლებში გადაღებული საქართველოს სხვადასხვა კურორტი, როგორც დღემდე მოქმედი და პოპულარული, ისე ნაკლებად ცნობილი; როგორც ზღვისპირა, ისე მთის, ბალნეოლოგიური და სხვა. ფოტოები ასახავს ჩვენი ქვეყნის ულამაზეს ბუნებას, კავკასიონის მთებსა და შავიზღვისპირეთის განუმეორებელ პანორამებს.
ექსპონატებს შორის იყო გაგრის, ბიჭვინთის, ლიძავას, გუდაუთის, ახალი ათონის, ტყვარჩელის, მენჯის, ქობულეთის, ციხისძირის, მახინჯაურის, წყალტუბოს, აბასთუმნის, ბორჯომის, ცემის, ჯავის, სიღნაღის, ლაგოდეხის, ფასანაურის, მესტიის, ბეშუმის, ყაზბეგის, ლებარდეს, კვერეთის, სულორისა და სხვა დასახლებების სანატორიუმები, დასასვენებელი სახლები და ტურისტული ბაზები.
გამოფენის კურატორი: სოფიო ჯობავა.